درک مفهوم Tune-Up (تنظیم موتور)
تون آپ یک واژه قدیمی و
منسوخ است. در اواسط دهه
۱۹۸۰ هنگامی که سیستم
سوخت رسانی انژکتوری
جایگزین کاربراتور و شمع های پلاتینوم با عمر بالا جایگزین شمع های معمولی شدند، نیاز به تون آپ که در کشور
ما اصطلاحا به آن تنظیم موتور می گویند، از بین رفت. بااین حال هنوز بسیاری از مردم فکر می کنند موتور
خودرویشان نیاز به تنظیم دارد.
چیزی که اکنون اهمیت دارد نگهداری پیش گیرانه است. اگر هم چراغ چک خودروی شما روشن است به یک
دستگاه دیاگ یا عیب یاب نیاز دارید تا علت روشن ماندن چراغ اخطار آلایندگی موتور مشخص شود.
اگر موتور خودروی شما بد روشن می شود، تمایل به خاموش شدن دارد، نرم و روان کار نمی کند، مصرف بالایی
دارد، درست کار نمی کند یا هر مشکل دیگری مربوط به عملکرد یا آلایندگی داشته باشد، نیازی به تنظیم موتور
ندارید بلکه به یک دستگاه عیب یاب نیاز دارید تا علت وقوع عیب را پیدا کنید.
تنها موتورهایی که درحال حاضر هنوز هم به تنظیم موتور نیاز دارند، موتورهای قدیمی مربوط به قبل از سال ۱۳۸۱
هستند که از کاربراتور و دلکو استفاده می کنند.
البته تا سال ۱۳۸۹ نیز خودروهایی نظیر با سیستم سوخت رسانی
انژکتور و سیستم جرقه دلکو تولید شدند که سیستم جرقه گهگاه نیاز به تنظیم دارد. با این حال اسطوره تنظیم موتور
هنوز هم وجود دارد و برخی افراد هنوز فکر می کنند تنظیم موتور درمانی برای تمام مشکلات موتور است.
مسئله ای که اوضاع را وخیم تر می کند این است که بسیاری از نمایندگی های مربوط به خودروهای جدید به مشتریان
خود می گویند که خودروهای آنها بعد از ۸۰ یا ۱۰۰ هزار کیلومتر به یک تون آپ یا سرویس عمده نیاز دارند که
کاملا غیرضروری است. اساسا تنها کاری که آنها انجام می دهند بازدید مایعات و فیلترهای خودروی شماست و
شاید روغن خودروی شما را هم عوض کنند و به خاطر این سرویس مبلغ اضافی از شما درخواست کنند. اکثر
خودروهای انژکتوری جدید تا کارکرد ۱۶۰ هزار کیلومتر به جز تعویض منظم روغن و گه گاهی یک فیلتر نو به
رسیدگی دیگری نیاز ندارند. در این کارکرد معمولا تعویض شمع ها و احتمالا تعویض مایع سیستم خنک کننده،
فیلتر سوخت و سوپاپ تهویه بخارات روغن در محفظه میل لنگ توصیه می شود.
تا جایی که همه چیز به درستی کار کند و چراغ چک خاموش باشد، فقط این سرویس ها ضروری هستند.
تعویض سنسورها
تعویض
برخی از سنسورها مانند سنسور اکسیژن ضروری نیست مگراینکه چراغ چک روشن شود یا مشکلات مربوط به
کارکرد یا آلایندگی موتور وجود داشته باشد.
واژه تون آپ تعریف مشخصی ندارد
هیچ تعریف رایجی درباره اینکه تون آپ دقیقا شامل چه سرویس هایی می شود وجود ندارد، ولی عقیده اکثریت این
است که تون آپ مواردی مانند تعویض شمع ها، تنظیم دور آرام، تنظیم نسبت سوخت و هوا و زمان بندی جرقه را در
بر می گیرد که برای حفظ عملکرد موتور یا بازگرداندن عملکرد آن به حالتی مشابه یک خودروی صفر ضروری
هستند.
در خودروهای جدید با سیستم سوخت رسانی انژکتوری و کنترل موتور توسط کامپیوتر چیزی برای اصلاح یا تنظیم
وجود ندارد زیرا کامپیوتر خودرو زمان بندی جرقه، سرعت دور آرام موتور و نسبت سوخت و هوا را کنترل می کند.
زمان بندی پایه را می توان با دستگاه عیب یاب بررسی کرد ولی در اکثر موتورها قابل تنظیم نیست مگراینکه
به روزرسانی نرم افزار مدیریت موتور از طرف کارخانه برای خودرو ارائه شده باشد. همین موضوع درباره سرعت
دور آرام، نسبت سوخت و هوا و تنظیمات متفاوتی که در آلایندگی موتور تاثیرگذار هستند صدق می کند.
دستگاه دیاگ (عیب یاب)
بااستفاده از دستگاه عیب یاب می توان به کارکرد صحیح سیستم پی برد ولی در اکثر موارد هیچ تنظیمی امکان پذیر
نیست زیرا برنامه تنظیمات در کامپیوتر خودرو نصب شده است.
اگر شمع های قدیمی فرسوده شده یا دوده گرفته باشند، سرویس های نگهداری پیش گیرانه مانند تعویض شمع ها
باعث می شود خودرویی که کارکرد بالایی دارد راحت تر روشن شود، مصرف سوخت و آلایندگی آن کاهش یابد
و قدرت و چابکی از دست رفته آن دوباره نمایان شود. ولی اگر در اثر مشکلات دیگری مانند کثیفی انژکتورها، فشار
پایین تر از حد عادی در ریل سوخت، معیوب بودن یک سنسور، رینگ پیستون های فرسوده یا نشتی سوپاپ ها موتور
به درستی کار نکند تنها تعویض یک دست شمع کمکی به حل مشکل نمی کند. تون آپ در این شرایط چیزی جز
هدردادن وقت و هزینه نیست. در این حالت باید توسط دستگاه عیب یاب عیب موتور را تشخیص داد.
مواردی که در سرویس تون آپ باید بررسی شوند
برای بررسی وضعیت موتور باید از خواندن کدها شروع کرد و کدهای خطای فعلی و قریب الوقوع و کدهایی که
در گذشته ثبت شده است را بررسی کرد. برای این کار باید یک دستگاه تشخیص عیب یا کدخوان را به سوکت
دستگاه عیب یاب خودرو متصل کنید تا دستگاه بتواند با واحد کنترل الکترونیکی موتور یا همان ECU ارتباط
برقرار کند. سیستم تشخیص عیب درونی خودرو که OBD نامیده می شود به بهترین نحو ممکن تمام سیستم های
OBD
اصلی موتور را تحت نظر دارد و سیستم OBD در بیشتر خودروهایی که در سال ۱۹۹۶ یا پس از آن ساخته شده اند
حتی می تواند احتراق نامنظم موتور را نیز تشخیص دهد.
را در تمام تعمیرگاه های مجاز می توانید پیدا کنید.
دستگاه دیاگ خودروهای مختلف » دیاگ « دستگاه عیب یاب یا
معمولا با یکدیگر تفاوت ندارد، بلکه نرم افزار عیب یاب خودروی شما باید روی دستگاه دیاگ نصب باشد. بسته به
نوع خودروی شما، حق الزحمه دیاگ از ۲۰ هزار تومان به بالا خواهد بود. به طور معمول روند استفاده از دستگاه
دیاگ به این صورت است که کد خطای ثبت شده در ECU پاک می شود، خودرو دوباره خاموش و روشن
می شود و اگر این کد دوباره در ECU ثبت شد، نشانگر یک ایراد جدی است.
اگر کد خطایی یافت نشد و موتور به درستی کار می کرد باز هم نشانه پایان بررسی وضعیت موتور نیست زیرا موارد
دیگری هستند که باید مورد بررسی قرار گیرند؛ به خصوص اگر موتور درست کار نکند.
ولتاژ باتری
در ادامه به موارد مهم مورد بررسی در موتور اشاره می کنیم:
ولتاژ باطری
ولتاژ باطری با موتور روشن هنگام شارژشدن
آزمایش بالانس قدرتی موتور یا آزمایش کمپرس یا تراکم دینامیکی سیلندر در حین کارکرد موتور )توجه داشته
باشید که این آزمایش با آزمایش کمپرس سیلندرها که در آن موتور توسط استارت به گردش می آید ولی روشن
نمی شود فرق دارد(. این آزمایش به این منظور انجام می شود تا مشکلات فنی مانند نشتی سوپاپ ها، رینگ
پیستون های فرسوده، واشر سرسیلندر معیوب، میل سوپاپ معیوب و موارد دیگر شناسایی شوند زیرا این مشکلات در
تراکم و عملکرد موتور تاثیر منفی می گذارند.
سنجش خلا موتور برای شناسایی نشتی هوا در منیفولد ورودی و گرفتگی در مسیر اگزوز
سنجش عملکرد سیستم حلقه کنترل بازخورد سوخت برای اطمینان از اینکه هنگام گرم شدن موتور این سیستم وارد
حلقه بسته می شود تا حالت ساسات یا پاشش سوخت اضافی هنگام گرم شدن موتور قطع شود.
سنجش گازهای خروجی از اگزوز. انجام این آزمایش در هر منطقه ای که برنامه آزمایش آلایندگی داشته باشد
ضروری است تا مشخص شود که خودرو با
استانداردهای مربوط به هوای پاک مطابقت دارد و کارکردن موتور با
سوخت غنی و مشکلات مربوط به جرقه و گازهای خروجی از اگزوز که نیاز به توجه دارند شناسایی شود.
اطمینان از سرعت صحیح کارکرد موتور در دور آرام. حتی اگر دور آرام توسط کامپیوتر کنترل می شود باز هم باید
بررسی شود تا مشکلات احتمالی مربوط به موتور پله ای )استپر( یا سوپاپ تنظیم هوای ورودی به موتور در دور آرام
شناسایی شود.
بررسی نسبت سوخت و هوا که فقط در موتورهای قدیمی مجهز به کاربراتور انجام می شود ولی در خودروهای
جدید نیز می توان مدت زمان یا پالس پاشش انژکتورها بر حسب میلی ثانیه را بررسی کرد تا از کنترل صحیح پاشش
سوخت در دماهای مختلف کارکرد موتور اطمینان حاصل شود.
بررسی زمان بندی جرقه. در صورت امکان حتی اگر زمان بندی جرقه قابل تنظیم نباشد باز هم باید آن را بررسی کرد
تا مشکلات احتمالی مربوط به کامپیوتر خودرو یا سنسورها مشخص شوند.
بررسی عملکرد سوپاپ بازگشت دوباره گازهای خروجی اگزوز به داخل سیلندرهای موتور )برای کاهش دمای
محفظه های احتراق که باعث کاهش تولید آلاینده های مربوط به اکسیدهای نیتروژن می شود
عملگرها
بررسی عملکرد انژکتورها که با قراردادن انژکتورها در دستگاه مخصوص تست انجام می شود. در این تست تمام
انژکتورهای خودرو باید پاشش برابر داشته باشند.
موارد دیگری که در تون آپ بررسی می شوند
علاوه بر موارد بالا که مربوط به عملکرد موتور بودند وضعیت ظاهری شیلنگ ها و تسمه ها نیز باید مورد بررسی قرار
گیرد.
تمام مایعات خودرو از قبیل روغن، مایع سیستم خنک کننده، روغن گیربکس اتوماتیک، روغن هیدرولیک فرمان و
روغن ترمز نیز برای اطمینان از اینکه سطح آنها کم یا زیاد نباشد و ظاهر و وضعیت هر یک از آنها قابل قبول باشد
باید بازدید شوند. نباید هیچ اثری از لجن و کثیفی در روغن موتور مشاهده شود، از روغن گیربکس اتوماتیک نباید
بوی سوخته به مشام برسد، مایع سیستم خنک کننده باید ضدیخ با غلظت مناسبی داشته باشد و نباید پر از زنگ و
رسوبات باشد و درنهایت روغن ترمز باید شفاف و عاری از گردوخاک و کثیفی باشد.
چه قطعاتی در سرویس تون آپ تعویض می شوند
اگر در بررسی های تون آپ هیچ مشکل عمده ای شناسایی نشد می توان برای نگهداری پیش گیرانه از خودرو در
صورت نیاز قطعات زیر را تعویض کرد:
تعویض شمع ها به همراه تنظیم صحیح فیلر شمع طبق مشخصات اعلامی از سوی سازنده خودرو. در خودروهایی که
دسترسی به شمع های آنها دشوار است یا ممکن است عمر طولانی تر شمع سودمند باشد، از شمع های پلاتینوم یا
ایریدیوم با عمر بالا استفاده کنید.
روتور یا درپوش دلکو در موتورهای قدیمی تر )هر کدام که نیاز به تعویض داشته باشند(
فیلتر سوخت، فیلتر هوا، سوپاپ سیستم تهویه بخارات روغن در محفظه میل لنگ و فیلتر آن
تعویض قطعات دیگر بر حسب نیاز مانند وایرهای شمع ها، تسمه ها، شیلنگ ها و سیالات(
بررسی و تنظیم زمان بندی جرقه، سرعت دور آرام موتور و نسبت سوخت و هوا )در صورت لزوم در خودروهای
کاربراتوری قدیمی(
یکی از سرویس های تون آپ تعویض سنسورهای اکسیژن با کارکرد بالا است
عمر سنسور اکسیژن
سنسورهای اکسیژن در خودروهای جدید در شرایط رانندگی و عملکرد عادی ۱۶۰ تا ۲۴۰ هزار کیلومتر عمر
می کنند که این شرایط در مورد خودروهایی که روغن سوزی دارند یا زیر آب فرو رفته اند! صدق نمی کند. سنسور
اکسیژن یک سنسور حیاتی است که فرسودگی یا خرابی آن باعث افزایش مصرف سوخت می شود. در یکی از
پژوهش های سازمان حفاظت از محیط زیست ایالات متحده مشخص شد که ۷۰ درصد از خودروهای کارکرد بالایی
که در تست آلایندگی مردود می شوند به یک سنسور اکسیژن نو نیاز دارند.
آیا این موضوع به این معناست که باید سنسور اکسیژن را به عنوان اقدامی برای نگهداری پیش گیرانه عوض کرد یا
به عنوان بخشی از سرویس تون آپ عمده در یک خودروی کارکرد بالا؟ درواقع سنسور اکسیژن را نباید عوض
کرد مگراینکه معیوب شده باشد یا در برابر تغییرات سریع در نسبت سوخت و هوا کند واکنش نشان دهد. می توان به
وسیله دستگاه عیب یاب از عملکرد سنسور اکسیژن مطمئن شد و یک سنسور معیوب معمولا یک کد خطا در سیستم
ثبت می کند و باعث روشن شدن چراغ چک می شود اما همیشه اینطور نیست.
علاِم خرابی سنسنور اکسیژن
اگر سنسور اکسیژن خراب شود یا به تدریج واکنش آن کند شود معمولا باعث می شود موتور با نسبت سوخت غنی
کار کند که به معنای پاشش بنزین بیش ازحد مورد نیاز موتور و به هم خوردن نسبت سوخت و هوا است که باعث
افزایش مصرف سوخت و آلایندگی موتور می شود. این مشکل معمولا به عملکرد خودرو آسیبی نمی رساند و
مشکلات دیگری که مربوط به کارکرد موتور است ایجاد نمی کند.
تعویض سنسور اکسیژن هزینه بالایی دارد. هزینه تعویض هر یک از سنسورهای اکسیژن معمولا حدود ۲۰۰ هزار
تومان )برای خودروهای ساخت داخل( است و قیمت بعضی از آنها بسته به نوع کاربری آن ممکن است بیش از
۸۰۰ هزار تومان باشد. تعویض سنسورهای تنظیم سوخت و هوا که اساسا یک نمونه پیشرفته تر از سنسور اکسیژن
هستند از تعویض سنسور اکسیژن نیز پرهزینه تر است. علاوه براین موتورهای ۶ و ۸ سیلندر Vشکل برای هر ردیف از
سیلندرها یک سنسور اکسیژن و بعضی از آنها دو سنسور اکسیژن برای هر ردیف دارند. یک یا چند سنسور اکسیژن
نیز در سیستم اگزوز برای نظارت بر عملکرد کاتالیزورها وجود دارند. بنابراین سنسورهای اکسیژن را نباید عوض
کرد مگراینکه دلیل موجهی برای این کار وجود داشته باشد؛ مانند مصرف سوخت بالا یا مشکل آلایندگی.
برخی از خودروسازان با قاطعیت توصیه می کنند که سنسور اکسیژن به عنوان بخشی از نگهداری پیش گیرانه در
خودروهای کارکرد بالا تعویض شود. فاصله زمانی توصیه شده برای تعویض سنسورهای اکسیژن فاقد گرم کن که ۱
یا ۲ سیم دارند در خودروهایی که از سال ۱۹۷۶ تا اوایل دهه ۱۹۹۰ تولید شده اند ۵۰ تا ۸۰ هزار کیلومتر است.
سنسور اکسیژن گرمکن دار
سنسورهای اکسیژن گرم کن دار که ۳ یا ۴ سیم دارند در خودروهایی که از اواسط دهه ۱۹۸۰ تا اواسط دهه ۱۹۹۰
تولید شده اند باید هر ۱۰۰ هزار کیلومتر تعویض شوند. برای بازگرداندن عملکرد خودرو به عملکردی مشابه یک
خودروی صفر کیلومتر، برخی افراد توصیه کرده اند سنسور اکسیژن در خودروهایی که مجهز به سیستم عیب یاب
درونی OBD II هستند )تمام خودروهای تولیدشده در سال ۱۹۹۶ و جدیدتر از آن( در کارکرد ۱۶۰ هزار
کیلومتر تعویض شود. بااین حال تا زمانی که سنسورهای اکسیژن اصلی هنوز درست کار می کنند نیازی به تعویض
آنها نیست.
شستشوی انژکتورهای کثیف
بخشی از سرویس تون آپ است
کثیفی انژکتورها یک مشکل رایج است که در عملکرد موتور، مصرف سوخت و آلایندگی خودرو تاثیر منفی
دارد. بسیاری از متخصصان شستشوی انژکتورها و تمیزکردن مسیر ورودی هوا به موتور را به عنوان بخشی از
سرویس تون آپ توصیه می کنند. در گذشته انژکتورها بیشتر نیاز به شستشو داشتند ولی اکنون به لطف مواد افزودنی
بهبودیافته در سوخت و طراحی جدید انژکتورها، نیاز کمتری به شستشو دارند. ولی در مناطقی که از بنزین با
ترکیبات اصلاح شده برای بهسوزی استفاده می کنند مشکل گرفتگی انژکتورها بیشتر شایع است.
رسوبات حاصل از سوخت که در انژکتورها ایجاد می شود، ورود سوخت به موتور را محدود می کند و باعث
می شود موتور با مخلوط فقیر کار کند که به معنای کم بودن بنزین و زیادبودن هوا است. اثر منفی آن ایجاد احتراق
نامنظم در موتور و کاهش عملکرد و واکنش موتور خواهد بود. در قسمت پشت سوپاپ های هوا نیز ممکن است
رسوبات ناشی از سوخت تشکیل شود که باعث کندی واکنش موتور هنگام سردبودن در بسیاری از موتورها خواهد
شد. برخی از موتورهای جدید که مجهز به سیستم تزریق مستقیم سوخت هستند نیز با مشکل تشکیل رسوبات در
سوپاپ های هوا مواجه می شوند.
راه حل این مشکلات شستشو و تمیزکردن انژکتورها و سوپاپ ها است. این شستشو برای هر موتوری که مشکل افت
عملکرد دارد یا کارکرد آن بیش از ۸۰ هزار کیلومتر است توصیه می شود. تمیزکردن دریچه گاز مشکل
در دور آرام و کاهش شدید دور موتور یا خاموش شدن موتور که در بسیاری از خودروهای امروزی اتفاق می افتد را رفع می کند.
اگر به طور پیوسته از بنزین معمولی استفاده می کنید، یک راه خوب برای پیش گیری از کثیفی انژکتور این است که
هر از گاهی پس از خالی شدن باک، یک باک کامل بنزین سوپر بزنید تا کمی از رسوبات روی انژکتور کاسته
شود.
داستان ساختگی مربوط به عدم نیاز به سرویس تون آپ تا کارکرد ۱۶۰ هزار کیلومتر
زمان تعویض شمع ها
زمان تعویض شمع ها در اکثر خودروهای جدید که مجهز به شمع پلاتینوم یا ایریدیوم هستند هر ۱۶۰ هزار کیلومتر
است. اما این موضوع به این معنا نیست که خودروی شما تا کارکرد ۱۶۰ هزار کیلومتر ابدا به هیچ سرویسی نیاز
ندارد یا شمع های اصلی آن حتما تا این کارکرد دوام می آ ورند.
برای حفظ روغن کاری صحیح موتور هنوز هم تعویض منظم روغن و فیلتر روغن ضروری است. بسیاری از
متخصصان هنوز هم توصیه می کنند در خودروهایی که اغلب در مسافت های کوتاه یا ترافیک سنگین شهری مورد
استفاده قرار می گیرند روغن و فیلتر روغن هر ۵۰۰۰ کیلومتر یا هر ۳ تا ۶ ماه تعویض شوند.
اگر قسمت عمده رانندگی شما در بزرگراه است می توان تعویض روغن و فیلتر روغن را تا ۸۰۰۰ کیلومتر یا بیشتر به
تاخیر انداخت. اگر قصد دارید روغن را پس از ۱۲ هزار کیلومتر یا دیرتر عوض کنید باید از روغن موتور سنتتیک با
کیفیت بالا استفاده کنید که بدون خراب شدن تا این کارکرد دوام بیاورد.
بهترین کار این است که از توصیه های خودروساز در مورد سرویس خودرو که در دفترچه راهنما قید شده است
پیروی کنید. اگر زودتر از موعد تعیین شده در دفترچه راهنما، خودروی خود را سرویس کنید آسیبی به آن نمی رسد
زمان تعویض فیلتر ها
ولی اگر دیرتر از زمان توصیه شده خودروی خود را سرویس کنید ممکن است باعث فاسدشدن روغن، تشکیل لجن
روغن و ایجاد آسیب پرهزینه به موتور شود.
فاصله زمانی ۱۶۰ هزار کیلومتر در هر تون آپ در خودروهای امروزی مشکل تعویض فیلتر سوخت و فیلتر هوا را نیز
برطرف کرده است. اکنون تعدادی از خودروها و وانت های جدید از فیلترهای سوخت مادام العمر بهره می برند که
اکثرا داخل باک هستند و همراه با اجزای پمپ سوخت الکتریکی به صورت یک واحد یکپارچه هستند. این فیلترها
باید بیش از ۱۶۰ هزار کیلومتر عمر کنند مگراینکه باک در اثر کثیفی، رسوب و زنگ زدگی آلوده شود.
عمر فیلتر هوا بیشتر از اینکه به زمان یا کارکرد ارتباط داشته باشد به عوامل محیطی مانند گردوخاک و کثیفی وابسته
است. اگر خودرویی در مسیرهای خاکی تردد داشته باشد ممکن است عمر فیلتر هوا تنها چند ماه یا چند هزار
کیلومتر باشد.
فیلتر هوای کابین را تعویض کنید
بسیاری از خودروها یک فیلتر تصفیه هوا برای کابین سرنشینان نیز دارند. این فیلتر باید در فاصله های زمانی معینی
تعویض شود. برای آگاهی از محل نصب فیلتر و فاصله زمانی توصیه شده برای تعویض آن به دفترچه راهنمای
خودرو مراجعه کنید. فاصله زمانی توصیه شده برای تعویض فیلتر کابین معمولا از یک تا دو سال یا ۲۵ تا ۵۰ هزار
کیلومتر متغیر است. هرچند اگر ساعت زیادی را در خودرو می گذرانید و به طور پیوسته و یکسره از سیستم تهویه
خودرو استفاده می کنید، تعویض این فیلتر حتی هر ۳ ماه یک مرتبه توصیه می شود
با تشکر
اینستاگرام ما هست cartuneup.ir
مطالب مرتبط
1 دیدگاه در “درک مفهوم Tune-Up (تنظیم موتور)”